Kompas i mapa.Nawigacja w terenie za pomocą mapy i kompasu to podstawa. Drogę do celu lub swoją pozycję możemy wyznaczyć za pomocą azymutów i określania odległości.
Co to jest azymut jest wyjaśnione tu:
http://pl.wikipedia.org/wiki/AzymutNa nasze potrzeby nie będziemy uwzględniać dewiacji magnetycznej, z uwagi na krótkie odcinki na jakie dzielimy trasę. Przy większych odległościach może mieć to znaczenie.
Poprawka jaką należy wprowadzić jest zazwyczaj opisana w legendzie mapy.
Mapy.W terenie posługujemy się zazwyczaj mapami topograficznymi w skali 1:50000, 1:25000 i (rzadziej) 1:10000.
Jak najprościej zorientowac się, ile 1cm na mapie odpowiada odległości w terenie? Bardzo prosto, od drugiej liczby odrzucamy dwa zera i już:
skala 1:50000 oznacza 1 cm na mapie = 500m w terenie
skala 1:25000 oznacza 1 cm na mapie = 250m w terenie
skala 1:10000 oznacza 1 cm na mapie = 100m w terenie
Mapy zorientowane są zazwyczaj tak, że północ jest na górze mapy. Każda mapa topograficzna wyposażona jest w siatkę układu współrzędnych. Istnieją różne układy i siatki, ale o tym później.
Jak wyznaczyć azymut na mapie?Odnajdujemy na mapie swoje położenie. Odnajdujemy punkt, do którego zmierzamy. Rysujemy linię pomiędzy tymi punktami. Za pomocą kątomierza mierzymy kąt zawarty między północą (pionowymi liniami siatki) a zaznaczoną linią - to jest nasz azymut.
Jeśli trasa jest dłuższa, lepiej podzielić ją na krótsze odcinki (w praktyce do 1000m).
OK, mamy określany kierunek marszu, teraz odległość. Jeśli dysponujemy mapą w skali 1:25000 to oznacza, że 1cm na mapie = 250m w terenie. Na mapie zmierzyliśmy, że naszego celu mamy 6cm, czyli 6*250=1500m.
Jak zmierzyć tę odległość w terenie?Np. za pomocą kroków. Jednak kroków w terenie stawiamy duuuużo, no i licząc łatwo się pomylić. Stąd wymyślono, aby liczyć co drugi krok, czyli zawsze na tę samą nogę. Stąd też nazwa: parokrok.
Każdy musi zmierzyć jaką długość ma jego parakrok. Na nasze potrzeby przyjmijmy, że 1,5m.
Mamy do przejścia 1500m, a nasz parkorok to 1,5m. Obliczamy zatem ile parokróków musimy zrobić aby dotrzeć do celu: 1500/1,5 = 1000 parokroków.
W trudnym terenie pomiar nie będzie precycyjny, z uwagi na zmienną długość parokroków. W terenie górskim parokrok będzie krótszy, należy to koniecznie uwzględnić.
W handlu są dostępna tzw. krokomierze - urządzenia zliczające kroki. Przypina się takie coś do paska, zeruje licznik i zapomina o sprawie. Co jakiś czas można odczytać wynik i przeliczyć odległość.
Znamy więc azymut do celu (nasz kierunek marszu), wiemy jak wyznaczyć odległość więc możemy ruszać w drogę!
Za pomocą busoli określamy kierunek w terenie i jazda!
UWAGA! Metoda jest niezawodna, ale trzeba pilnować kierunku i odległości. Co jakiś czas należy sprawdzać swoją pozycję na mapie z charakterystycznymi punktami terenowymi.Zazwyczaj azymut określa się w stopniach, jednak wojsko posługuje się inną miarą: tysięcznymi. Okrąg zawiera 6400 tysięcznych. Jest to dokładniejsza miara, jedna tysięczna to odcinek jednego metra obserwowany z odległości 1000m.
Przewaga tysięcznych nad stopniami:
1.Tysięczne pozwalają na bardziej precyzyjną nawigację bo mają większą rozdzielczość niż stopnie
2.Pomyłka o dziesięć tysięcznych to błąd 10m na jeden kilometr. Pomyłka o 10 stopni to błąd o 170m na 1 km.
3.Operowanie tysięcznymi ułatwia przeliczanie kątów i dystansów. Np.: odchylenie o 25 tysięcznych na 10 km to 250m. Jest to łatwe do przeliczenia.
4.Naprowadzanie ognia artylerii odbywa się za pomocą tysięcznych.
Dobre kompasy mają obie skale.
Ustalanie pozycji za pomocą kompasu.Aby móc wykorzystać metody opisane poniżej, musimy wiedzieć "mniej więcej" w jakim rejonie się znajdujemy.
Konieczne jest także odnalezienie w terenie przynajmniej jednego charekterystycznego punktu orientacyjnego, którego położenie możemy odnaleźć na mapie (może to być szczyt góry, most, wieża kościelna, komin itd).
(metody poniższe są szczegółowo opisane w książce "Kompas i GPS dla początkujących" Rainer Hoh wydawnictwo Bezdroża 2005r)
1. Metoda z kompasem i linią pozycyjną.Linia pozycyjna to linia na której się znajdujemy, łatwa do identyfikacji na mapie, np. scieżka, brzeg rzeki czy jeziora, linia energetyczna itp.
1. Odnajdujemy w terenie charakterystyczny punkt. Za pomocą busoli zdejmujemy jego namiar (określamy azymut).
2. Azymut przenosimy na mapę, rysując linię przechodzącą przez ten punkt.
Przecięcie lini z naszą linią pozycyjną to nasza pozycja.
2. Metoda w wysokościomierzem.Zamiast lini pozycyjnej z metody pierwszej możemy odnaleźć wysokość położenia swojej pozycji na mapie (wg. warstwic), odczytując ją ze wskazania wysokościocierza.
Odpowiednia warstwica jest wtedy naszą linią pozycyjną.
Metodę 1 i 2 można łączyć w celu uzyskania bardziej precyzyjnej pozycji.
3. Metoda namierzania krzyżowego.Odnajdujemy dwa charakterystyczne punkty w terenie, namierzamy je. Azymuty przenosimy na mapę. Punkt przecięcia się lini wskazuje naszą pozycję.
Najlepiej jeśli wybierzemy punkty o namiarach względem siebie o ok. 90°, wynik będzie dokładniejszy.
Można namierzyć 3 punkty, wtedy trójkąt powstały w miejscu przecięcia sią namiarów wskaże nam rejon w którym przebywamy.
